www.socialfiction.org/qres.htm  

Q: Een roman voor, door & over Luther Blissett

 

1

Q 'het boek' vertelt het levensverhaal van een Luther Blissett: het prototypische verslag van een eeuwenoude strijd: het bevechten van het recht om te leven naar eigen inzichten, naar eigen normen & waarden. Steeds weer ondervindt Luther dat dit onmogelijk wordt gemaakt door krachten waarvan hij niet wist dat ze bestonden. Als pion van deze machten komt steeds weer de zelfde persoon op zijn pad. Q 'de infiltrant' is het oog van Carafa. De beste intrigant van later paus Paul 4 Gianpetro Carafa, een meedogenloze inquisiteur die voor moord niet terugdeinsde om zijn macht te vergroten. Waar Luther Blissett het verzet personifieert daar is Q de andere kant van de medaille; de soldaat die met vanzelfsprekende welwillendheid eer stelt in het zonder scrupules boven verwachting uitvoeren van bevelen. Q 'de roman' is geen psychologisch hoogstandje dat diepere inzichten biedt in de dieperliggende krochten van de menselijke geest. Als spannende sociale fictie & crypto-communistisch revisionisme slaagt het boek echter wonderwel. Q, dat de feitenkennis van Umberto Eco mixed met de bezieling van John Reeds beschrijving van de Russische revolutie '10 Days That Shook the world', is een mythisch epos over heroïsche keuzes van vrijheid.

 

2

Niemand had ooit kunnen vermoeden dat een onschuldige grap kon uitgroeien tot een wereldwijd gedistribueerde verwarringmachine. Na een door AC Milaan gewonnen wedstrijd waarin Ruud Gullit 2 doelpunten had gescoord, riep deze tegen de tifosi die zich als wilde beesten om hem heendrongen, in de hoop op een handtekening, in zijn beste Italiaans dat hij niet 'Roed Goellid' was maar Luther Blissett. De 1e zwarte speler die begin jaren 80 voor Juventus in de Italiaanse competitie uit kwam. De fans keken elkaar onthutst aan & verdwenen zo snel ze gekomen waren. Gullit & zijn mede spelers verbaasd over het feit dat het zo eenvoudig is om van al te opdringerige fans af te komen gingen de naam Luther Blissett gebruiken om momenten van privacy af te dwingen in het door voetbal bezeten Italië. Na een korte maar intensieve periode van voetballers die zich uitgaven voor Luther Blissett ging de werking ervan verloren & werd het zelfs tegenovergesteld gebruikt: nietsnutten die zo probeerden door te gaan als ster voetballer. Hier begon de opmars van het fenomeen Luther Blissett als open popster. Met name onder linkse studenten werd de naam Luther Blissett gebruikt om middels het aanwenden van collectief gegeneerde roem hun acties & hun ideeën beter te kunnen propaganderen als deel uit makend van een groter complot. Hoe meer mensen de naam van Luther Blissett gebruiken hoe bekender de open popster Luther Blissett wordt & dat is in het voordeel van iedere Luther Blissett. Iedereen staat het vrij de naam Luther Blissett aan te nemen op voorwaarde dat de identiteit van Luther Blissett altijd geheim blijft. Er is geen definitie over wat Luther Blissett is of niet is.

 

3

Voor de geleerden van de middeleeuwen was het een normale gang van zaken om een maatschappelijke discussie aan te zwengelen door hun leerstellingen op een centrale plek beschikbaar te stellen. Toen Martin Luther in 1517 zijn 95 stellingen aan de kerkdeur van Wittenberg nagelde verkeerde hij niet in de veronderstelling dat zijn theses voor een herwaardering van het gebruik van de sacramenten in de geloofsbeleving nieuw waren. Vooraleerst bedoeld voor gebruik binnen de kerk zelf is het nooit Luthers bedoeling geweest een schisma te veroorzaken of veranderingen te bewerkstelligen die buiten het theologische veld reikten. Toen hij bemerkte dat de mistanden die hij signaleerde met opzet in stand werden gehouden & de kerk in plaats van de dialoog aan te gaan hem probeerde te mond te snoeren zag hij zich genoodzaakt zijn strijd buiten de kerk om te voeren. De aflaat, de mogelijkheid om door middel van een financiële transactie je zonden af te kopen, daarmee implicerend dat de hemel te koop is, was de grootste doorn in het ogen van Luther en zijn tijdgenoten. Hij wenste een eind te maken aan de rol van de kerk als bemiddellaar tussen de mens & God. Daarmee enerzijds het lucratieve monopolie van de kerk op God uitschakelend & anderzijds de weg openend voor het vrijelijk verspreiden van dan tot toe aan banden gelegde informatie: de bijbel. De nieuwe technologie van de boekdruk werd ingezet om dit proces te versnellen.

Het Duitsland van 1520 was een kruitvat dat ieder moment kon springen; een revolutionaire periode. Wellicht is het de grootste fout van Luther geweest om te denken dat je de kerk kunt aanvallen zonder de sociale structuur waarin deze in ingebed te veranderen. Zijn conservatisme op het gebied van de machtsverdeling leverde zijn leer een groot aantal volgelingen binnen de hogere klassen van Duitsland & Zwitserland die het lutherisme aangrepen als politiek middel om zich los te maken van het machtige Italië. Luther bracht dit in een moeilijke positie, klem tussen de pauselijke walging over zijn voorgestelde hervormingen, die daar bovenop zagen dat het hun macht in het noorden deed afbrokkelen enerzijds & anderzijds het gereformeerde volksdeel dat al snel door had dat Luther slecht een andere machthebbers in de kaart speelde & derhalve niet werkelijk verbetering bracht in hun omstandigheden. Onrust & oproer waren het gevolg. Predikers zoals Thomas Müntzer & Melchior Hofmann, met wie Luther Blissett allemaal op goede voet stond, stookten dit vuur op door dorpen & steden af te reizen en daar volgelingen te verzamelen met hun felle agitatie & grootse beloften. Een deel van de door Luther van de katholieke kerk losgeweekte Duitse bevolking keerde zich steeds meer tegen hem. Een onhoudbare situatie.

4

Thomas Müntzer is een van de schilderachtige figuren die de reformatie heeft voortgebracht. Een rondreizende prediker die Martin luther aan zijn woord hield & hem verweet dat hij zijn eigen leer verzaakte door toe te staan dat de Duitse edelen uit louter eigenbelang het lutherisme gebruikten tegen de buitenslandse vorsten. Müntzer die in de geschiedenisboeken doorgaat voor een vaardig orator maar ook ontstoken van "zelfs het kleinste beetje gezond verstand"(1) was er van overtuigd dat de armen mits ze zuiver van geloof waren als enige de hemel konden bereiken. Het mislukken van de Zuid Duitse boerenopstand die onder zijn leiding plaats had in 1524 heeft hem wat dat betreft een slechte pers opgeleverd. Na de voorspoedige overname van Mühlhausen & omliggende steden rijst de vraag of het genoodzaakt is het leger van de keizer aan te vallen. De kansen voor de slecht bewapende & nauwelijks getrainde boeren zijn niet erg talrijk, maar gesterkt door uitgelekte geheime informatie over de slechte staat van het vijandige leger, wordt besloten de frontale aanval in te zetten. Een fiasco is het resultaat; het boerenleger stormt in op een goed georganiseerd leger & wordt verpletterd. Alleen Luther Blissett, die vanaf het eerste moment in de nabijheid van Müntzer verkeerde, weet te overleven. Jaren later ontdekt hij dat de foutieve informatie afkomstig is van Q.

De gesprekken die over deze opstand in Q 'het boek' gevoerd worden roepen een ander debat in herinnering. De in het communisme immer terugkerende discussie of het inderdaad noodzakelijk is dat de revolutie plaatsvindt vanuit de steden van industrieel hoog ontwikkelde landen zoals Marx voorschrijft. Met name aan de stellingen van Amadeu Bordiga, de 1e leider van de Italiaanse communistische partij, die een actieve rol van de boeren in een revolutie om deze te doen slagen noodzakelijk achtte wordt in Q gerefereerd. Deze interpretatie van Marx bracht Bordiga in direct conflict met Lenin & Stalin. Deze breuk met het Russische staatssocialisme gaf hem de vrijheid om zijn partij een veel onafhankelijkere koers te laten varen dan die van veel anderen communistische partijen die waren overgeleverd aan de grillen van de Sovjet Unie. Bordiga ook die het veelal naliet om zijn teksten te signeren omdat het gaat om de inhoud & niet om de schrijver...

 

5

Het anabaptisme stelt dat de enige manier om verlossing te vinden is de zuiverheid van je persoonlijke band met God. Het enige sacrament dat ze nog accepteren is de doop, die omdat je God bewust in je leven moet opnemen op volwassen leeftijd ondergaan moet worden. De kinderdoop verafschuwen ze als het wassen van een hond, omdat een kind god niet kan begrijpen & Jezus ziet als slechts een beeld: een afgod. Het radicalisme van de wederdopers die geen enkele macht accepteren die tussen hen & God staat, wilden zelf de bijbel lezen & zelf de predikant kiezen om hen daarbij te helpen. Elke aardse macht die niet door de gemeenschap democratisch gekozen was, verdreven ze zo nodig met geweld. Het succes van het anabaptisme dat zich in een razendsnel tempo als een zwerm hyperactieve mieren over Europa verspreidde ligt oppervlakkig ten grondslag aan de mobiliteit van een geloof dat geen leiders nodig heeft, maar op de achtergrond speelt een ander facet mee: de klassenstrijd. Als een geloof van de allerarmsten die zagen dat zij niets hadden & sommigen alles terwijl zij het zware werk deden bracht het anabaptisme als politieke stroming de hoop op een beter leven.

De uitbarsting kwam in Münster waar de Anabaptisten de stad overnamen die geregeerd werd door een katholieke dominee & 2 lutherse burgemeesters die nadat ze verdreven waren een pact sloten om de stad te heroveren. De overname van Münster mislukte. De officiële geschiedschrijving zegt dat nadat de stad door de wedergedoopte armen is overgenomen hooghartige Nederlandse predikers onder leiding van Jan Matthijsz binnentreden om in deze vrijstaat het nieuwe Jeruzalem te vestigen in afwachting van de op handen zijnde Apocalyps. Een heilstaat van gelovigen waar alleen zij die zich binnen de muren ervan plaatsvinden gespaard zullen worden. Matthijsz, een voormalige Haarlemse bakker, die in zijn rol als wedergedoopte Jezus Christ Superstar een gevierd profeet is krijgt de leiding & smoort vervolgens elke oppositie in eigen gelederen die zijn uitleg van het schrift of zijn door god gegeven onfeilbaarheid betwijfelen. Alle belangrijke functies gaan naar de Nederlanders terwijl de bewoners van Münster die de vrijheid van de stad bevochten er achter kwamen dat ze het ene kwaad hadden vervangen door een ander. Luther Blissett vermoord Matthijsz & Jan van Leyden, een Leidse bordeelhouder & amateurtoneelspeler neemt het gezag over. De enige daad die we van hem herinneren is dat hij de polygamie verplicht stelde op basis van een, euh, spitsvondige uitleg van een passage uit de bijbel.

Een secondaire reden van de val van Münster die wordt gegeven in het boek is een andere, namelijk dat Q die als infiltrant van begin af aan in de stad aanwezig is de poorten openzet. Met de dood van alle in de stad aanwezige anabaptisten is Münster voor Q het grootste succes in zijn loopbaan.

 

6

Zo komen we op 2 politieke aspecten van Q als een links communistische visie op de reformatie dat aandacht claimt voor de rol van de 'man in de straat' in de geschiedenis. Zowel Q als Luther Blissett zeggen beide: "op het fresco ben ik een van de achtergrondfiguren". Hoewel ze de reformatie & de contrareformatie belichamen & beide een belangrijke rol spelen in de gebeurtenissen vinden we mensen als zij nooit terug in de geschiedenis. De officiële geschiedenis reduceert het verleden tot de daden van machthebbers & prominenten hetzij politiek, economisch, theologisch of theoretisch. Q tracht de schaduw die wordt aangeduid met het volk een gezicht te geven.

Q is ook een poging om geschiedenis te schrijven gezien vanuit het uitgewiste standpunt van de gedoemde verliezer. Het anabaptisme wordt geprojecteerd als een voorbeeld van hoe een op alledaagse belangen gebaseerde sociale omwenteling zou moeten zijn. Maar het is ook een waarschuwing om niet in de val te trappen die Münster deed vallen: de corrumperende werking van macht, het volgen van leiders op de grond van uitverkorenheid & de verwachte wil van God of de geschiedenis. Met het anabaptisme is het slecht afgelopen. Na de val van Münster werden ze het geliefde doelwit van elke inquisitie, katholiek of protestants. De meeste wederdopers zworen het geweld af, hielden hun geloof geheim & liepen bij voortduring het risico om bij ontdekking ervan zonder genade over de kling gejaagd te worden. Enkele staken over naar Amerika waar ze hun deel hebben gehad in het ontstaan van die mentaliteit die je terug vindt in de extreem rechts christelijk anarchistische hoek.

 

7

Q, 'het boek' is net zoals het Luther Blissett alias zelf een vorm van culture hacking, het vergiftigen van informatie uit 'officiële bronnen, het corrumperen van richtingaanwijzingen; het joyriden met andermans media. Luther Blissett als een naar believen te gebruiken meervoudige persoonlijkheid is een anti-icoon; een logo zonder vaststaande inhoud, zonder een verkoopbaar product, maar met een raadselachtig imago dat verandert met de gebruikers van de afleidingsmanoeuvre & schaduwtactiek Luther Blissett. Het aannemen van een kunstmatige naam in plaats die van je door je ouders gegeven is een radicaal gebaar in een door originaliteit & individualiteit geobsedeerde maatschappij die de wil tot transparantie tot pornografische hoogten heeft opgestuwd. De kraker die in de cel weigert zijn/haar naam te noemen ontdekt het belang van achternamen in het controle systeem als agenten agressief aandringen op het geven ervan. Luther Blissett hacked zo met het aannemen van een collectieve naam het Napoleontische militaire apparaat.

Q 'het boek' kraakt de officiële geschiedschrijving over de reformatie. Steelt het onderwerp uit handen van welbespraakte historici opgesloten in museums, bibliotheken & universiteiten & geeft het terug aan de straat om er opnieuw over te oordelen. Als parahistoricisme ontkent Q de geschiedenis als een strijd tussen 2 kampen & toont aan dat er meerdere richtingen bestaan die of opgaan in de reguliere kampen of worden uitgewist uit het collectieve geheugen. Het anabaptisme, het anarchisme, het bordigisme zijn voorbeelden van een andere uitgevaagde weg. Een afslag die weigerde de concessie te doen om terug af te buigen naar de hoofdweg & als resultaat gesaboteerd werd, zodat we slechts kunnen raden naar wat er aan het einde van deze weg gelegen zou kunnen hebben. Q viert de spontane daden van verzet die worden vernietigd door de macht; de armen van Münster & de matrozen van Kronstadt.

 

(1) GR Elton, Reformation Europe 1517-1559, Fontana 1978

 

Luther Blissett ism met luther Blissett

 

Q - Luther Blissett Wereldbibliotheek 2001 ISBN 90 284 18776